Met de waterketen wordt de keten voor menselijk gebruik bedoeld. De waterketen (kringloop) bestaat uit waterproductie (door drinkwaterbedrijven en individuele waterwinning), waterverbruik (huishoudens, bedrijven en instellingen), waterinzameling en -transport (gemeenten en waterschappen) en het zuiveren (waterschappen) van (riool)water. Kortom: productie, verbruik, inzameling/transport en rioolwaterzuivering.

De keten wordt verstoord op het moment dat er in één of meer van die processen iets misgaat. Het 'verstoren' van die keten vindt al plaats op het moment dat ongewenste stoffen, zoals PFAS, te veel op één of meer plekken binnen de keten aanwezig zijn. Dan moet er worden ingegrepen. In het geval van PFAS is dat uitdagend. PFAS staat voor 'poly- en perfluoralkylstoffen'; een verzamelnaam voor meer dan 6.000 stoffen die door de mens zijn gemaakt en oorspronkelijk niet in de natuur voorkomen. PFAS-stoffen hebben handige eigenschappen. Ze stoten bijvoorbeeld vuil, vet en water af en komen voor in kleding, textiel, anti-aanbaklagen van pannen en voedselverpakkingsmaterialen.

Het grote nadeel van PFAS is dat wanneer het in de natuur terechtkomt, en dus ook in water, het moeilijk te verwijderen is. De natuur is niet in staat het af te breken en de aanwezigheid ervan heeft negatieve gevolgen voor het milieu en de gezondheid.

Maar de aanwezigheid van PFAS in het water is niet de enige uitdaging waar waterschappen, de industrie en drinkwaterbedrijven voor staan. Ook stikstof is in water te vinden. Gewassen zijn in staat om stikstof op te nemen dat bijvoorbeeld uit mest afkomstig is. Maar als er te veel stikstof is, spoelt het alsnog rechtstreeks de waterketen in, dit in de vorm van nitraat. Dit nitraat veroorzaakt vermesting, met als gevolg algengroei, vertroebeling van het water en het verdwijnen van grotere waterplanten. Daardoor verdwijnen ook vissen die helder water willen en grotere planten als schuilplaats gebruiken.

Is het mogelijk om te voorkomen dat deze stoffen de waterketen in komen? Nee, is het stellige antwoord van Paul Kloet, managing director Water bij Iv: "Dat is misschien geen vrolijk bericht, maar het is onhaalbaar. Stoffen als PFAS zijn zover binnengedrongen in de natuur, dat je het er niet meer volledig uit krijgt. Dat gaat verder dan wat je ziet drijven aan de oppervlakte of wat in onderstromen in oceanen en rivieren zit. PFAS zijn veel kleiner dan dat en niet door de natuur afbreekbaar."

Toch is de industrie hard bezig om PFAS uit hun (afval)waterstromen te zuiveren. Iv is actief bij de Zeeuwse afvalverwerker HEROS. Heros is een bedrijf dat een waardevolle bijdrage levert aan het opnieuw nuttig inzetten van afvalstromen. Deze afvalstromen kunnen in meer of mindere mate een gering aandeel PFAS bevatten en hiervoor is onderzoek naar PFAS-zuivering gedaan. Nu gaat het nog een stap verder. Paul: "Afval komt bij HEROS via veel verschillende deelstromen binnen. Als we weten in welke deelstroom de concentraties PFAS vooral aanwezig zijn, kunnen we ons richten op die specifieke deelstroom." Voor bedrijven is dat positief: de technische mogelijkheden zijn er, maar kostbaar is zo'n behandelingstechniek wel. Hoe preciezer HEROS en andere bedrijven te werk kunnen gaan, hoe efficiënter.

Momenteel wordt er een pilotopstelling gebouwd bij de afvalverwerker. Aan Iv de taak om de juiste behandelingstechniek toe te passen. "En vervolgens monitoren we hoe het zich ontwikkelt. Daar kunnen we weer veel van leren."

Ook bij ATM in Moerdijk is Iv actief. ATM verwerkt gevaarlijk afval en produceert daar circulaire grondstoffen van. Daar zijn niet alleen PFAS, maar ook een te hoge concentratie stikstof het probleem. Door middel van voorzuivering wil men stikstof tot een niveau terugbrengen dat de biologie niet wordt verstoord en het water nu en in de toekomst naar een waterzuiveringsinstallatie kan.

Het zijn voorbeelden van industriële partijen die actief en doortastend op zoek gaan naar zuiveringstechnieken en -toepassingen om de waterketen niet zwaarder te belasten dan nu het geval is. Daarnaast zijn er veel voorbeelden waar industriële partijen samenwerken om gezamenlijk de uitdagingen aan te gaan. Bijvoorbeeld bij het bundelen van afvalwaterstromen zodat deze beter en meer efficiënt te behandelen zijn of bij het direct inzetten van gezuiverd effluent als proceswater.

Ook waterschappen en waterbedrijven investeren veel in zuiveringsmethodes en behandelingstechnieken. Een goed teken, vindt Paul. "Het gevoel van urgentie groeit, dat is goed. We raken er steeds meer van doordrongen dat we allemaal een taak hebben en dat we die niet bij één iemand kunnen neerleggen. We zijn samen verantwoordelijk voor de kwaliteit van de waterketen en het niet verstoren van de natuur."

Veelal wordt industrieel afvalwater verder nabehandeld op communale waterzuiveringen van de waterschappen. Deze behandeling is zeer belangrijk als laatste schakel naar lozing op het oppervlaktewater en om te voorkomen dat schadelijke stoffen in het milieu terechtkomen. Effluent polishing is hierbij ook een belangrijk thema.

Drinkwaterbedrijven zijn daarnaast afhankelijk van de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater dat zij gebruiken voor de bereiding van drinkwater. Ook staat de beschikbaarheid van voldoende zoet water onder druk.

Iv heeft er een aantal jaar geleden voor gekozen om partner te worden van Industrielinqs: een (kennis)platform dat zich inzet voor het verbinden van belanghebbende partijen in de industrie. Zij organiseren onder andere het event Watervisie, onder leiding van Wim Raaijen (medeauteur van het boek 'Proactieve Coalities'). Binnen dit platform zoeken bedrijven elkaar op, delen kennis en ook kansen voor samenwerking. Door het vormen van een coalitie kan worden ingezet op gezamenlijke doelen, ambities en verantwoordelijkheden.

Paul: "Daar ben ik ook voorstander van. Als we door middel van samenwerking meer grote waterthema’s kunnen aanpakken, zou dat heel mooi zijn. We lopen af en toe tegen de randen aan van wat we kunnen en wat de natuur aankan. De natuur kan niet harder werken. Wij kunnen onszelf wel beter organiseren binnen de watersector. En van daaruit problemen aanpakken. Want niets doen is zo'n beetje het slechtste idee."