De Oosterweelknoop vormt een cruciaal onderdeel van de volledige verbinding. Het is gelegen op het zuidelijkste puntje van de Haven van Antwerpen. Het vormt de schakel tussen de te realiseren Scheldetunnel aan de ene kant en de Kanaaltunnels richting de stad. Het knooppunt is ingeklemd tussen het Amerikadok van het havengebied aan de noordzijde en de rivier de Schelde aan de zuidkant.

De aansluiting op beide tunnels is technisch en constructief gezien bijzonder. De Oosterweelknoop is de schakel tussen de tunneldelen. De kanaaltunnel wordt een dubbeldekstunnel waar tussen het knooppunt moet aansluiten.

Door die ligging is er een interessante, maar complexe puzzel ontstaan voor Iv. Er is simpelweg niet veel ruimte voor de complete make-over die de zone Oosterweelknoop te wachten staat. Momenteel is dit geen (doorgaande snelweg) knooppunt, maar een lokale havenontsluiting in de vorm van een tweebaansweg (de Oosterweelsteenweg, later de Scheldelaan) die langs de Schelde loopt. Wat het wordt is een dynamisch verkeersknooppunt, verzonken in het landschap, met twee vierbaanswegen (in beide richtingen), nieuwe op- en afritten naar de omliggende havengebieden en een nieuw openbaar park bovenop het gesloten deel van het knooppunt: het Ringpark Noordkasteel.

Kortom: er gaat veel veranderen op een klein stukje van het totale projectgebied. Maar van alle deelprojecten (De R1-Noord, De Scheldetunnel, Kanaaltunnels en de Linkeroever/Zwijndrecht) is de Oosterweelknoop een cruciale schakel in het ‘sluiten’ van de Ring. Voor Iv betekent dit een mooie, infrastructurele uitdaging in één van de grootste Europese  bouwprojecten binnen de wegenbouw.

Iv werkt samen met Sweco en WSP aan het ontwerp van deze monsterklus. In een notendop is Iv verantwoordelijk voor twee integrale werkpaketten met het ontwerpen van tal van betonconstructies en de bijbehorende geotechniek: hoe te bouwen in en op de grond?  Verder verzorgt Iv ook alle inpassingsvoorzieningen, de aankleding en afwerking van het knooppunt en in het kader van Assemanagement wordt het Beheer en Onderhoudsplan opgesteld.

Wat de Oosterweelknoop bijzonder maakt, is – naast de ligging – de veelzijdigheid aan constructies. Naast de tunnels aan beide zijden, worden er fly-overs gerealiseerd en worden de kruisingen ontworpen door middel van een zogenaamde pergola-constructie. Verder komen er twee fietstunnels en wordt het viaduct in een paperclip-vorm ontworpen. Dit stukje Antwerpse ring is zowel figuurlijk als letterlijk een knoop, te vergelijken met het Terbregseplein (A20/A16). Het grote verschil in ontwerp is: de Oosterweelknoop is een flessenhals en daarmee constructief uitdagender en met de logistieke faseringsslagen dynamischer.

“Voor ons is dit echt een integraal Iv-project”, vertelt projectmanager Léon Tuunter. Niet alleen de Infra-tak, ook collega’s binnen Bouw, Industrie en Water zijn aangehaakt bij het project. Denk aan de bouwkundige detaillering en het uitvoeren van aardingsadviezen.

Het project is verdeeld in twee fases. De eerste fase, die is nu bezig, bevindt zich in een bouwteamverband. Een samenwerkingsvorm die de laatste jaren steeds gangbaarder wordt. Naast Iv als ingenieursbureau zitten daar ook de opdrachtgever Lantis in, de aannemerscombinatie Rinkoniên Rechteroever en ontwerpbureau’s van Sweco en WSP. Gezamenlijk wordt daarin naar een definitief ontwerp toegewerkt, waar de afrondende fase nu van is aangebroken.

Naast het technisch uitdagende karakter van de Oosterweelknoop, is vooral de onderlinge afstemming een kritiek punt, licht Tuunter toe: “Het interessante is dat de bouwheer (opdrachtgever, red.) vanaf het begin bij het ontwerp is betrokken en meedenkt over het resultaat. We hebben vanwege de ligging ook veel afstemming met andere partijen over de fysieke raakvlakken. De communicatie en projectbeheersing is cruciaal en maakt dit project in alle opzichten dynamisch en interessant.”

Want naast bereikbaarheid van de grootste stad van Vlaanderen en de Ring zelf, speelt meer mee. Gezien de ligging van de Oosterweelverbinding, heeft ook de stad Antwerpen een grote rol, evenals de Haven van Antwerpen. Er moet gekeken worden naar logisitek en mobiliteit, maar ook naar het beperken van overlast door verkeer, bereikbaarheid voor fietsers en het creëren van groenvoorzieningen, zoals het Ringpark Noordkasteel. Of, zoals het credo van dit project is: de Oosterweelverbinding moet ’t Stad doen herademen. Zo is de aanvullende ambitie dat het autoverkeer sterk wordt verminderd en dat fietsen en openbaar vervoer aantrekkelijke alternatieven moeten worden. Daarvoor wordt onder andere een snelfietsroute gerealiseerd, die in de Oosterweelknoop door onze fietstunnels gaat lopen.

Zoals eerder geschetst, zit de complexiteit hem in meerdere aspecten. De inpassing in het gebied is vanwege de aansluiting op twee tunnels aan beide zijden uitdagend, omdat het knooppunt grotendeels verzonken ligt om overlast van zicht en geluid te beperken. Dit mede op het verzoek van de Stad Antwerpen. “Daardoor is deze contractvorm heel interessant voor ons”, vervolgt Tuunter. “Het samenwerken met verschillende belanghebbenden, brengt allerlei extra dynamieken met zich mee. Het knooppunt vormt de schakel tussen de stad en de industrie, met ook een belangrijke rol voor de doorgaande fietsroutes.”

Omdat pal naast de projectlocatie de raffinaderij van Total Energies ligt, is het zaak dat fietsers daar geen hinder van ervaren. Daarom wordt de fietsverbinding voor een groot deel in een tunnel gebouwd en door de beperkte ruimte met haakse aansluitingen. “En dat moet allemaal op een postzegel passen. Binnen de ruimte die beschikbaar is, is dat technisch vrij complex. Ook tijdens de bouw is de logistieke uitdaging groot, de stad en de haven moeten door.”

Inmiddels zijn de voorbereidende werkzaamheden voor de Oosterweelknoop gestart, waaronder het bouwrijp maken van de grond en het realiseren van tijdelijke wegomleggingen om de haven en de stad goed bereikbaar te houden. De hoofdwerken zullen aanvatten in de 2^e helft van 2024. Het werk aan dit specifieke deel van het totale project, zal naar verwachting tot en met 2030 duren. Na de bouw van de Oosterweelverbinding zien we met enthousiasme uit naar een vlottere verkeerservaring rondom Antwerpen.