Dutch |English nl | en
De Altis: een circulair en energieneutraal sportcomplex

De Altis: een circulair en energieneutraal sportcomplex

De Altis. Het nieuwe, multifunctionele sportcomplex in Rijswijk is vernoemd naar de plek in het oude Griekenland waar de prijzen werden gemaakt voor de beste sporters uit het oude Olympus. In Rijswijk is het dé plek waar inwoners indoor en outdoor kunnen sporten en bewegen en elkaar kunnen ontmoeten. Het sportcomplex is volledig circulair opgebouwd, waarbij gebruik is gemaakt van hergebruikte materialen. Ook is het complex volledig energieneutraal. Er wordt voor 100% gebruikgemaakt van hernieuwbare energie, en voor 0% van fossiele brandstof. Maar wat komt hier installatietechnisch eigenlijk bij kijken?

Verantwoordelijk voor ontwerp, inkoop en oplevering

Iv-Bouw was als EPC-partner vanaf de start tot en met de oplevering bij de realisatie van dit sportcomplex betrokken. Jaco Mooijaart, afdelingshoofd Elektrotechniek en Werktuigbouw, vertelt:  “Gemeente Rijswijk heeft een uitvraag uitgeschreven waar grofweg in stond: we hebben een budget van 13,5 miljoen euro en daar willen we minimaal twee geschakelde sporthallen met een vrije hoogte van zeven en negen meter voor hebben met een krachthonk, dans/budo-zaal en twee  horeca’s. Iv-Bouw heeft samen met projectontwikkelaar OLCO en architect AGS een plan voor een energieneutraal gebouw aangeboden. We hebben de aanbesteding gewonnen door de uitstraling, de voorgestelde parkeeroplossing en het verwachte energieverbruik van ons plan. Iv-Bouw was als EPC-partner risicodragend verantwoordelijk voor het ontwerp van alle elektrotechnische en bouwkundige installaties, maar ook voor de inkoop van de systemen en de installatie en oplevering ervan. Iv-Bouw heeft zelf alle installatietechnische ontwerpen gemaakt en de installaties ingekocht bij diverse partijen. Uiteindelijk waren wij als EPC-partner ook verantwoordelijk voor de uitvoering.”

Slim gebruikmaken van de ruimte

De Altis is een multifunctioneel sportcomplex met een uitstraling die uniek is voor Rijswijk. Het complex heeft een bruto vloeroppervlakte van 6.150 m2 en bestaat uit twee grote sporthallen voor onder andere volleybal, basketbal, badminton en bewegingsonderwijs. Daarnaast beschikt het nog over een krachttrainingsruimte, een grote budo zaal en twee grote horecavoorzieningen die gekoppeld zijn aan de tribunes. Onder een gedeelte van het complex is een parkeergarage met een oppervlakte van 2.400 m2 gerealiseerd. Een slimme oplossing waarmee op het voorterrein extra ruimte is gecreëerd voor buitensporten zoals hardlopen en bootcamp-activiteiten en ruimte voor toekomstige woningbouw.

Toepassingen voor een zelfvoorzienend gebouw

Het dak van De Altis bevat maar liefst 1100 zonnepanelen. Daarmee is vrijwel het gehele (hoge) dak bedekt. De gedeeltes die in de schaduw liggen zijn vormgegeven als groen dak – een dak met mos-sedum. Een voordeel hiervan is dat de sedum daken een bufferende functie hebben en het gebouw koelen met het hemelwater dat door het mos wordt vastgehouden. Het toepassen van de vele zonnepanelen is slechts een van de duurzame maatregelen in dit nieuwe sportcomplex.

Voor de verwarming en koeling van het gebouw is gebruikgemaakt van een warmte-koude-opslag (WKO) installatie. Ook wordt in het gebouw warmte teruggewonnen uit de retour ventilatielucht. Koeling van de ruimten en koeling van de ventilatielucht gebeuren in principe zonder gebruik te hoeven maken van de warmtepompen maar met koud water uit de bodem. De WKO-installatie voorziet in de behoefte van het gebouw om optimaal te kunnen verwarmen en  te koelen, waarbij in de zomer een maximale temperatuur van 23 graden in de hallen gehaald zal worden.

Jaco:  “Een all-electric energievoorziening is het meest toekomstbestendig met een zo groot mogelijke eigen opwekking. Wij hebben daarom geadviseerd om een wko-installatie toe te passen in plaats van een warmtepomp. De WKO-installatie is tot een diepte van circa 225 meter in de grond gerealiseerd. Het effect op de energievraag in de lente en zomer, wanneer koeling nodig is in plaats van warmte, is dat het elektraverbruik voor koeling met een WKO-installatie 85% lager is dan met luchtwarmtepompen. Bij de WKO-installatie is alleen sprake van wat pompenergie, en de compressor van de warmtepomp hoeft niet te draaien voor het produceren van koeling. Dit is gunstig voor het aantal bedrijfsuren en daarmee de levensduur van de warmtepompen.”

De werking van het wko-systeem

De energie voor ruimteverwarming wordt opgewekt met warmtepompen die energie uitwisselen met grondwater. Verwarmingsenergie uit de bodem wordt door de warmtepompen naar een bruikbaar niveau van 45 °C opgewaardeerd. Door verwarmingsenergie uit de bodem te halen, koelt het grondwater af. Dit koude grondwater wordt in de zomer gebruikt voor ruimtekoeling. Koeling van de ruimtes en koeling van de ventilatielucht is dus feitelijk vrij beschikbaar en gebeurt in principe zonder gebruik te hoeven maken van de warmtepompen.

Energie-uitwisseling met het grondwater gebeurt bij een vrij constante temperatuur grondwater. De warmtepompen zijn ontworpen om bij deze temperatuur optimaal te werken. Het rendement van deze warmtepompen (SCOP) is hoog. Warmtepompen die energie-uitwisselingen hebben met de buitenlucht hebben een veel lagere SCOP-waarde.

Een comfortabele binnentemperatuur

De sportzalen worden verwarmd en gekoeld middels klimaatpanelen. Dit is als het ware een radiator aan het plafond, die bestaat uit een staalplaat waar leidingen overheen lopen. In dit geval is de staalplaat geperforeerd. Deze plaat wordt, afhankelijk van het seizoen, warm of koud. Een voordeel van stralingspanelen is dat ze een ruimte ’s nachts op temperatuur kunnen houden, waardoor de ventilatoren niet hoeven te draaien en energie wordt bespaard. Een ander voordeel is dat ze ten opzichte van vloerverwarming aanzienlijk sneller reageren op wisselende belasting (de hoeveelheid mensen in de ruimte). Wanneer meerdere mensen gebruik maken van een zaal, wordt het daar vanzelfsprekend warmer en koelen de stralingspanelen de ruimte tot de gewenste temperatuur. Andersom geldt hetzelfde. Zo zorgen de stralingspanelen voor een comfortabel sportklimaat.

Het gebouw is uitgerust met een regelinstallatie die alle klimaatapparatuur regelt en ervoor zorgt dat de energiebronnen optimaal worden benut. Alleen de in gebruik zijnde ruimten worden geklimatiseerd. De regelinstallatie is eenvoudig bedienbaar voor de gebouwbeheerder en kan alle sturingen organiseren. Ook is de installatie voorzien van een energiemodule. Door een trendanalyse van het energieverbruik kunnen omissies in technische installaties, bijvoorbeeld verkeerde setpoints of verkeerde gebruikstijden, gesignaleerd worden.

Ventilatie

De luchtbehandelingskasten van het gebouw zijn uitgevoerd met een hoog rendement energieterugwinning. Om transport van ventilatielucht te beperken wordt per verblijfsruimte de hoeveelheid geregeld op het CO2-gehalte. Het afstemmen van de ventilatiehoeveelheden op de benodigde luchthoeveelheid beperkt het energieverbruik van ventilatoren in luchtbehandelingskasten. De luchtbehandelingskast staan dicht bij de ruimtes waar vraag is en daarmee is kanaalwerk relatief kort en beperkt.

Duurzame verlichting

Alle armaturen in het sportcomplex zijn uitgevoerd als ledverlichting. Om het energieverbruik zoveel mogelijk te beperken wordt het licht per ruimte geschakeld door aanwezigheidsdetectie. Via een veegschakeling wordt alle verlichting op vaste tijden uitgeschakeld. De verlichting is volledig dimbaar en wordt automatisch gedimd naar aanleiding van het type gebruik. Overdag, wanneer de locatie wordt gebruikt voor onderwijs, staat de verlichting ingeregeld op 300 lux. Bij reguliere sport is dit 500 lux en bij topsport is dit 750 lux.

Een extreem lekdicht gebouw

Jaco:  “Een leuk weetje dat niet zozeer met het installatietechnische werk van Iv-Bouw te maken heeft, maar wel van invloed is op het energieverbruik van het gebouw, is dat het gebouw extreem lekdicht is. Dit houdt in dat er nauwelijks lucht via bijvoorbeeld kieren en naden in de gebouwschil naar buiten ontsnapt. De wettelijke eis ten aanzien van de lekdichtheid is een qv10 van 0,4. Ons team streefde voor De Altis naar een lekdichtheid van 0,3. Maar vanwege de goede bouwkundige detaillering en de aandacht die hier tijdens de uitvoering naar is uitgegaan, bleek na een test, dat De Altis een lekdichtheid heeft van 0,15. Dit is echt extreem lekdicht. Er komt bijna geen buitenlucht via de gebouwschil naar binnen, wat resulteert in een lager energieverbruik.”

Met recht trots

Het nieuwe sportcomplex is in april 2021 opgeleverd. In mei 2021 is De Altis officieel geopend. Wethouder Sport Björn Lugthart is trots op het resultaat en noemt het met recht een aanwinst voor Rijswijk.