Aanpakken van wateroverlast in Geldrop-Mierlo met een blauwe aderplan
 

Aanpakken van wateroverlast in Geldrop-Mierlo met een blauwe aderplan

 Het is inmiddels geen nieuws meer dat we vaker te maken krijgen met hevige neerslag. In de ruimtelijke spreiding van de hoosbuien lijken patronen te zitten. Zo is de zuidoosthoek van Noord-Brabant relatief vaak ‘de klos’. Zo ook de gemeente Geldrop-Mierlo.  
 
Begin 2020 vroeg de gemeente Geldrop-Mierlo aan Iv-Infra om na te denken over een langetermijnvisie voor opvang, transport en infiltratie van het hemelwater voor de hele gemeente, ofwel een blauwe aderplan. Parallel hierin werd begonnen met het opstellen van een nieuw basisrioleringsplan (BRP) waardoor 1) een integrale aanpak mogelijk werd en 2) specifiek kon worden ingezoomd op wateroverlastlocaties.
 
In de zomer van 2020, wanneer Iv-Infra net is begonnen met het rioolmodel voor het BRP, wordt gemeente Geldrop-Mierlo opnieuw getroffen door een hoosbui met grote wateroverlast als gevolg. Hierbij veranderden straten in ‘rivieren’, woonkamers stonden blank en zitkuilen werden zwembaden. Deze grote overlast vraagt om een antwoord, een aanpak en actie vanuit de gemeente. Maar waar begin je en kun je alles wel oplossen? En hoe leg je dit uit aan bewoners die steeds water in de woonkamer krijgen?

Tijd voor actie

Naast een visie voor de (middel)lange termijn waren er ook acuut maatregelen nodig. De focus op het BRP en het blauwe aderplan werd tijdelijk verlegd naar het plukken van het ‘laaghangende fruit’, ofwel de relatief eenvoudig te nemen maatregelen. Door het college van B&W werden financiële middelen beschikbaar gesteld en is op een breed front de benodigde capaciteit beschikbaar gemaakt. Hierdoor konden zowel bestuurders, beleidsmedewerkers, projectleiders als medewerkers van de buitendienst een bijdrage leveren aan de aanpak. Dat was een belangrijke eerste stap waardoor er snel concrete vervolgacties konden worden genomen.
 
Bij dergelijke calamiteiten is informatieverstrekking van groot belang, naast acute hulp uiteraard. Als er een paar honderd meldingen binnenkomen, is een persoonlijke afhandeling ondoenlijk. Na een openbare informatieavond is daarom het gesprek aangegaan met kleinere gezelschappen, afvaardigingen van bewoners uit specifieke wijken of buurten. Doordat de bewoners vanaf het eerste moment betrokken waren bij het oplossen van de problematiek, hebben zij een grote inbreng gehad bij het ontwikkelen van ideeën.
 
Oplossingen die ingrijpen op de openbare ruimte vragen om een goede afstemming van afwegingen van alle belangen en het creëren van draagvlak. Deze gesprekken waren ook zeer waardevol als voorbereiding op de risicodialoog die zal worden gevoerd bij het opstellen van het klimaatbeleid. Het gehele proces om te komen tot de realisatie van een maatregel kent een lange doorlooptijd. Het onderhouden van een gestage informatiestroom naar inwoners en bedrijven is dan ook belangrijk. Ook als er even weinig nieuws te melden is. De gemeentelijke website is een belangrijk kanaal waarop veel informatie gedeeld kan worden. Maar ook een e-mailbericht naar betrokken inwoners bijvoorbeeld voorkomt dat zij zich vergeten voelen.
 

Waterambassadeurs

Tijdens een openbare informatieavond is de problematiek en de beoogde aanpak op hoofdlijnen toegelicht. Vervolgens zijn tien gebieden benoemd en zijn er twee vertegenwoordigers (de waterambassadeurs) per gebied uitgenodigd voor een gesprek met een deskundige van de gemeente. Er werd uitleg gegeven over het functioneren van een rioolstelsel in het algemeen en het verwerken van het hemelwater. Daarbij zijn ook reële verwachtingen naar de bewoners toe geschept over de (on)mogelijkheden. Deze gesprekken hebben de bewoners als positief ervaren. Parallel aan de gesprekken zijn enquêtes gehouden om de problematiek verder in beeld te brengen. Samen met de reeds bekende klachten en meldingen uit het verleden kon zo een volledig overzicht van alle watergerelateerde problemen worden verkregen.
 
Alle input en locatieanalyses hebben geleid tot 84 maatregelen. Dit zijn deels de eenvoudig uitvoerbare maatregelen op maaiveldniveau, zoals het verlagen van trottoirbanden, het aanbrengen van drempels of juist het verwijderen ervan. Maar ook het plaatsen van ontluchtingsdeksels, terugslagkleppen, het opschonen van watergangen, verkleinen van doorvoeren en het creëren van nooduitlaten zullen leiden tot een beter functionerend rioolstelsel en minder wateroverlast. De wat zwaardere maatregelen betreffen de bouw van een aantal bergingskelders en de aanleg van open waterbergingen (wadi’s).
 
Iv-Infra heeft deze maatregelen door middel van een integrale benadering uitgewerkt, vanaf het eerste ontwerp tot en met begeleiding van de uitvoering. Een aantal maatregen is inmiddels uitgevoerd of in voorbereiding, waaronder een grote bergingskelder. Naar verwachting zullen de meeste maatregelen medio 2022 zijn gerealiseerd.

Lange termijn: structuur bieden

Parallel aan de uitwerking van de maatregelen heeft Iv-Infra een rekenmodel opgesteld. Door middel van een 2D-berekening zijn de stelsels en de oppervlakkige afstroming verder geanalyseerd. Uit deze beschouwingen zijn diverse lokale verbetermaatregelen aan het stelsel naar voren gekomen, maar ook aandachtsgebieden voor toekomstig afkoppelen. De rekenresultaten zijn getoetst aan de praktijkervaringen en deze komen in grote lijnen overeen. Verschillen zijn er wel, maar vaak te verklaren doordat bijvoorbeeld woningen hoger gelegen zijn, waardoor overlast of schade uitblijven.
 
Om richting en structuur te kunnen geven aan de toekomstige maatregelen is een uitgebreide analyse van gebiedskenmerken uitgevoerd. Hierbij zijn gegevens als hoogteligging, grondwaterstanden, bodemgesteldheid, verhard oppervlak, groen en oppervlaktewater verzameld en in kaart gebracht. Door het combineren van deze gegevens zijn kansrijke gebieden benoemd voor waterberging of infiltratie. Voor de afvoer van hemelwater is naar aanleiding van deze analyse een voorstel gedaan voor een blauwe aderstructuur die voorziet in een optimale en gemeente-brede verspreiding en opvang van het water op de (middel)lange termijn.

Wil je meer weten over het klimaatbestendig inrichten van gemeenten? Jacqueline gaat hier graag over met je in gesprek. Neem contact op via 088 943 2247 of stuur een mail.