Dutch |English nl | en
Aapjes kijken door een markante boog-net-constructie Iv-Bouw

Aapjes kijken door een markante boog-net-constructie

In Diergaarde Blijdorp in Rotterdam is het voormalige dakdierengebouw (een rijksmonument van de hand van de architect Sybold van Ravesteyn) compleet gerestaureerd en gevormd tot Geladaverblijf. Gelada's zijn bijzondere apen uit Ethiopië. Ze hebben qua uiterlijk wat weg van bavianen. Diergaarde Blijdorp is de enige dierentuin in Nederland waar deze apen te bewonderen zijn. Reden temeer om het nieuwe buitenverblijf te richten dat de apen maximaal zichtbaar zijn, in een setting die lijkt op hun natuurlijke habitat. De oplossing is gevonden in een afbeelding met getrokken lijnen, transparante netten gespannen. Zo zijn zowel de apen als het monumentale gebouw maximaal zichtbaar, en kunnen de apen doen en laten wat ze willen zonder dat zij kunnen ontsnappen. 

Een complex ontwerpproces

Het oorspronkelijke roofdierenverblijf dateerde uit 1939 en was gebouwd in functionele stijl, gecombineerd met neobarokke elementen. Omdat het gebouw is benoemd tot rijksmonument, is het met de restauratie zoveel mogelijk teruggebracht in de oorspronkelijke staat. Een belangrijk vereiste was dat het monument werd aangepast aan nieuwe inzichten op het gebied van dierenwelzijn en arbo-eisen. Door wijzigingen in het verleden en overwoekering van beplanting was er veel onderhoudsachterstand en schade aan het gebouw ontstaan. Die achterstand moest worden opgeheven om het monument te bewaren. Ook was er een grote wens om de attractiewaarde van het gebouw te vergroten en een doorgaande route voor het publiek te realiseren. De ontwerpuitdaging zat dus in het verenigen van deze veranderde eisen en wensen enerzijds, met maximaal behoud van het rijksmonument anderzijds.

De hoofddraagconstructie

De hoofddraagconstructie van het nieuwe buitenverblijf bestaat uit twee grote stalen bogen die tot 12,5 meter hoog zijn, met daarnaast in totaal vijf kleinere bogen. De bogen worden door staalkabels met een diameter van 12 millimeter en 16 millimeter op hun plaats gehouden. De trekkrachten in de staalkabels worden afgedragen aan het nieuwe dak van het monumentale gebouw. Het dak houdt beide kanten van de boogconstructie in evenwicht.

Over de bogen heen is een zo transparant mogelijk net aangebracht. De stalen boogspanten bestaan uit buisprofielen variërend van 355/20 voor de grootste overspanning tot 244,5/10 voor de kleinste overspanningen. De grote bogen overspannen maar liefst 61 meter en 40 meter en zorgen voor een open buitenruimte, zonder beperkingen van kolommen. Zo biedt de constructie perfect de ruimte om de natuurlijke habitat van de Gelada’s na te bootsen met namaakrotsen, winterharde struiken en bomen die lijken op de natuurlijke beplanting uit het Ethiopisch laagland. De vijf kleinere bogen, met een overspanning van circa 22 meter aan de rand van het buitenverblijf, zorgen samen met de rvs-staalkabels en netten voor de omsluiting van het buitenverblijf. Met deze constructie is het mogelijk om de Gelada’s in het buitenverblijf vanuit elke hoek op korte afstand te bekijken en kun je zo goed als oog in oog staan met de apen. 

Verankering en opdeling van de boogspanten

In het ontwerp is veel aandacht besteed aan de verankering en opdeling van de stalen boogspanten. De boogspanten dragen de krachten naar de fundering af middels gedraaide trompstukken in een gegoten stalen voetstuk. De krachten en benodigde stijfheid, samen met het kleine beschikbare oppervlak in de schaal van het voetstuk voor de krachtsinleiding, waren dermate kritisch dat een massief gedraaid stalen trompstuk de beste oplossing bood. De twaalf gegoten voetstukken zijn uitgevoerd in zes verschillende variaties, waarbij ieder voetstuk een eigen positie en hoekverdraaiing heeft. Het storten van de gegoten voetstukken was uiterst nauwkeurig werk dat zeer bepalend is geweest voor de passing van de stalen boogspanten.

Omdat de afmeting van de boog op locatie te groot was om hem in zijn geheel over de weg te kunnen transporteren, zijn er delingen aangebracht. Vanuit constructief oogpunt was dit natuurlijk niet wenselijk. De deling is binnen het profiel gerealiseerd, waarna de deling is afgewerkt met dun gewalste staalplaat. Zo is het strakke uiterlijk van één complete boog toch behouden gebleven. Door de complexe vorm en samenhang tussen de bogen onderling was het nodig om de bogen tijdelijk te ondersteunen met hulpstaal, spanbanden en maar liefst drie telekranen

Sneeuwbelasting bepalend voor haalbaarheid

In het ontwerp is op een uitzonderlijke manier rekening gehouden met sneeuwbelasting. In de Nederlandse belastingnorm is geen specifieke rekenwijze voor sneeuwbelasting op netconstructies opgenomen. Dit belastinggeval is voor de haalbaarheid van het ontwerp wel doorslaggevend geweest, gezien de grote oppervlakken van de overnetting. Binnen het bouwteam is hier de nodige discussie over geweest. 

De net- en kabelleverancier had vanuit een Duitse en Oostenrijkse achtergrond een andere beleving van de sneeuwbelasting dan in Nederland gebruikelijk is. Netten worden daar vaak gebruikt om lawines tegen te houden, waarbij met zoveel mogelijk sneeuwbelasting op het net moet worden gerekend. Met de Oostenrijkse benadering zou de belasting drie tot vier keer hoger worden dan in het oorspronkelijke ontwerp het geval was. Op papier zou het bestaande gebouw hiermee uit elkaar worden getrokken.

Gecombineerd met een deels gesloten oppervlakte van het net, is volgens de lijn van de Nederlandse belastingnorm de gemiddelde sneeuwbelasting bepaald. Als extra veiligheid is gerekend met een belaste situatie van slechts één deel van het verblijf. Hierdoor ontstaat een bovengrens van de belasting op de stabiliteitsconstructie in het bestaande gebouw. 

Duurzame aanpassingen aan het rijksmonument

Duurzaamheid was een belangrijk uitgangspunt in het ontwerp. De bestaande constructie van het monumentale gebouw is zoveel mogelijk behouden gebleven. Er zijn aanpassingen aan de bestaande constructie gedaan voor het opvangen van de boogspanten die door de rvs-staalkabels aan de bestaande constructie van het gebouw trekken. Naast het verlengen van de bestaande liggers zijn er ook stalen windverbanden toegevoegd in het dakvlak.

Maar niet alleen de constructie is duurzaam gemaakt. Ook voor het monumentale gebouw zelf zijn de nieuwste duurzame technieken toegepast op het gebied van energiehuishouding. Zo is er een groen dak aangelegd, is een warmtepomp geïnstalleerd in plaats van een cv en zijn zonnecollectoren geplaatst die stroom en warmte opwekken. Al met al is het een complex ontwerpproces geweest, waarbij de schoonheid van de constructie duidelijk in beeld is gebleven en het open en monumentale karakter niet verloren is gegaan. 

Wil je meer weten over de mogelijkheden voor jouw vraagstuk? Jeroen denkt graag met je mee over jouw technische vraagstukken. Neem contact op via 088 943 3500 of stuur een mail.
Wij zijn altijd op zoek naar nieuw talent. Hoe kan jij ons versterken? Werken bij Iv betekent elke dag werken aan uitdagende en afwisselende projecten. Op kantoor of op locatie. Bekijk snel of er in jouw specialisme een uitdaging te vinden is!